Jongste foto Jan de Wever
Deze tekst is overgenomen uit Gemerts Heem, Nummer 4, Winter 2015
Arme Wevers
De werkgelegenheid in Gemert aan het begin
van de twintigste eeuw rust op twee belangrijke
pijlers: landbouw en textiel. We zagen dat de
zandboeren het zwaar te verduren hadden. Voor
de textielnijverheid is het van hetzelfde laken
een pak. Vanaf 1916 stagneerde de aanvoer van
grondstoffen. Qua werkgelegenheid zit dan een
groot gedeelte van ons dorp in de hoek waar de
klappen vallen. Als je dan ook nog bedenkt dat
méér dan de helft7 van de textielarbeiders, als
thuiswerker aan de kost moest zien te komen,
dan weet je dat je met een weerloze groep te
maken hebt, lage lonen, lange werktijden voor
het hele gezin. Dit hoge aantal thuiswerkers is
opmerkelijk, maar verklaarbaar.
De textielnijverheid in Gemert draagt nog volop de sporen van de 19e eeuw. Terwijl landelijk gezien de productie meer en meer in fabrieken plaats gaat vinden, blijft ons dorp achter. In 1914 vinden we hier twee textielfabrieken: Johan van den Acker, fabrikant in manufacturen en stoombontweverij, met 30 werknemers en een filiaal van J.A. Raymakers en Co, ververij, weverij uit Helmond. In deze laatste fabriek werkten wel 124 mensen, waaronder 37 kinderen in de leeftijd van 12-16 jaar. De benodigde energie werd elektrisch opgewekt, dat was hier ter plaatse, een noviteit in de wereld van stoom. Even heeft het erop geleken dat Gemert de moderne tijd binnenstapt. Het aantal thuiswevers neemt gestaag af. (In 1908
zijn er nog 108). “Als echter in 1910 de machinale weverij van de firma Prinzen haar onderneming stillegt, komen er een vijftigtal volwassen werknemers(sters) op straat te staan.
De oude “stiel” van thuiswever wordt dan noodgedwongen weer opgenomen”. Hoe broos het bestaan
van de thuiswever is in deze oorlogsjaren blijkt uit de cijfers: het aantal fabrieksarbeiders loopt terug met zo’n 30%, terwijl de daling van de thuiswerkers ruim het dubbele is. De fabrieken proberen de klappen op te vangen door minder dagen per week te werken of zelfs tijdelijk te sluiten. De firma Raymakers legde in 1915 bijna een half jaar haar productie stil.
Jan Smits, bijgenaamd ‘Jan de Wever’, thuiswever vooraan in de Pandelaar.